Czym jest ospa wietrzna i jak się przenosi?
Ospa wietrzna, znana również jako varicella, to bardzo zaraźliwa choroba wirusowa wywoływana przez wirus ospy wietrznej i półpaśca (varicella-zoster virus, VZV). Jest to jedna z najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego, choć może wystąpić w każdym wieku. Wirus przenosi się głównie drogą kropelkową, czyli poprzez kaszel, kichanie lub mówienie chorej osoby. Możliwe jest również zarażenie przez bezpośredni kontakt z płynem z pęcherzyków skórnych osoby zakażonej. Okres inkubacji, czyli czas od zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów, trwa zazwyczaj od 10 do 21 dni, choć najczęściej jest to około 14-16 dni. Osoba zakażona może zarażać innych na 1-2 dni przed pojawieniem się wysypki i aż do momentu, gdy wszystkie pęcherzyki wyschną i pokryją się strupkami, co zazwyczaj trwa około 5-7 dni od wystąpienia wysypki.
Charakterystyczne objawy ospy wietrznej
Początkowe objawy ospy wietrznej często przypominają łagodną grypę. Mogą obejmować gorączkę, ból głowy, zmęczenie, brak apetytu oraz ogólne złe samopoczucie. Następnie pojawia się najbardziej charakterystyczny objaw – wysypka skórna. Zaczyna się ona zwykle na tułowiu, twarzy i owłosionej skórze głowy, a następnie rozprzestrzenia się na pozostałe części ciała, w tym na kończyny. Wysypka przybiera postać czerwonych plamek, które szybko przekształcają się w uniesione grudki, a następnie w wypełnione płynem pęcherzyki. Pęcherzyki te są zazwyczaj swędzące i pękają, tworząc strupki. Unikalną cechą wysypki wietrznej jest to, że na ciele chorego można zaobserwować zmiany skórne w różnych stadiach rozwoju jednocześnie – od świeżych plamek, przez pęcherzyki, aż po zasychające strupki.
Jak przebiega ospa wietrzna u dzieci i dorosłych?
U dzieci ospa wietrzna zazwyczaj przebiega łagodniej niż u dorosłych. Dzieci często wracają do zdrowia w ciągu tygodnia do dwóch tygodni. U dorosłych, a także u niemowląt i osób z osłabioną odpornością, choroba może mieć znacznie cięższy przebieg i prowadzić do poważniejszych powikłań. Objawy ospy wietrznej u dorosłych mogą być bardziej intensywne, a wysypka bardziej rozległa i bolesna. Istnieje również większe ryzyko rozwoju powikłań, takich jak zapalenie płuc, zapalenie mózgu, infekcje bakteryjne skóry czy powikłania neurologiczne. Kobiety w ciąży, które zachorują na ospę wietrzną, zwłaszcza w pierwszych miesiącach ciąży, mogą narazić płód na rozwój wad wrodzonych.
Leczenie i łagodzenie objawów ospy wietrznej
Celem leczenia ospy wietrznej jest przede wszystkim łagodzenie objawów i zapobieganie powikłaniom. Nie ma specyficznego leku, który zwalczałby wirusa VZV, jednak lekarz może zalecić leki przeciwwirusowe, zwłaszcza w przypadku ciężkiego przebiegu choroby lub u osób z grupy ryzyka. Najważniejszym aspektem leczenia jest łagodzenie świądu, który jest bardzo uciążliwy. Pomocne mogą być leki przeciwhistaminowe dostępne bez recepty, a także zimne okłady, kąpiele w letniej wodzie z dodatkiem nadwęglanu sodu lub płatków owsianych. Kluczowe jest, aby nie drapać swędzących zmian, ponieważ może to prowadzić do nadkażeń bakteryjnych i pozostawienia blizn. Ważne jest również dbanie o higienę, regularne mycie rąk i utrzymywanie czystości skóry.
Powikłania po ospie wietrznej
Chociaż ospa wietrzna jest zazwyczaj chorobą samoograniczającą się, może prowadzić do szeregu powikłań. Najczęstszym powikłaniem są nadkażenia bakteryjne skóry, które mogą pojawić się, gdy drapane pęcherzyki zostaną zanieczyszczone bakteriami. Może to prowadzić do zapalenia tkanki łącznej, ropni, a nawet sepsy. Rzadszym, ale groźnym powikłaniem jest zapalenie móżdżku, które objawia się zaburzeniami koordynacji ruchowej, trudnościami w chodzeniu i drżeniem. Zapalenie płuc jest kolejnym potencjalnym powikłaniem, szczególnie u dorosłych i osób z osłabioną odpornością. W rzadkich przypadkach wirus VZV może reaktywować się w późniejszym życiu, prowadząc do rozwoju półpaśca.
Zapobieganie ospie wietrznej: Szczepienie
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania ospie wietrznej i jej powikłaniom jest szczepienie. Dostępna jest bezpieczna i skuteczna szczepionka przeciwko ospie wietrznej, która jest zalecana dla dzieci, młodzieży i dorosłych, którzy nie chorowali na ospę ani nie byli szczepieni. Szczepienie zazwyczaj podaje się w dwóch dawkach. Pełne zaszczepienie zapewnia bardzo wysoką ochronę przed zachorowaniem, a w przypadku zakażenia znacząco zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i powikłań. Warto pamiętać, że nawet po przechorowaniu lub zaszczepieniu, wirus VZV pozostaje w organizmie w stanie uśpienia i może reaktywować się w przyszłości jako półpasiec.
